İÇKİNİN YASAKLANMA SAFHALARI-2: ZARARININ FAYDASINDAN DAHA BÜYÜK OLDUĞUNA İKNA SAFHASI

Kur’ân-ı Kerîm’de Allah’ın Müslümanların çeşitli sorularına cevap olarak âyet indirdiği görülmektedir. Bu sorulardan bir tanesi de içki hakkındadır. Müslümanların içkinin hükmüyle ilgili sordukları soruya el-Bakara suresi 219. âyeti ile cevap verdiği görülmektedir. Bu âyette içkinin fayda ve zararları isim cümlesiyle anlatılmıştır. Resûlüm! Sana içki ve kumarın hükmünü soruyorlar. Şöyle de: ‘Onlarda büyük bir günah ve zarar, bununla birlikte insanlar için birtakım faydalar da vardır; fakat günah ve zararları faydalarından daha büyüktür.

Âyetin cevabına bakıldığında onun haram mı helal mi olduğunu sordukları anlaşılmaktadır. Yukarıdaki âyetin izahında da açıklandığı gibi içki günümüzde olduğu gibi Arap toplumu içinde vazgeçilmez bir içecek olduğu; içki içmeyenlerin sayısının çok az olduğu kaynaklarda belirtilmektedir. Müslümanlar İslam’ın mesajının insanları eşrefi mahlûk olma özelliğine yönelttiğini anlamışlardı. İnsanı güzel ahlakla bezeyen İslam dininin gayesi ile içkinin uyuşmadığını fark ediyorlardı. Bunun için İslam’ın temizlediği ruhlarına aykırı gelen içkinin hükmünü merak ediyorlardı.

Yukarıda izah edildiği gibi içki birçok millette olduğu gibi Arap toplumunda çok olağan bir ihtiyaç ve eğlence aracıydı. Allah eğitim metodu olarak tedrîcîliği benimsediği için içkiye son derece düşkün olan bu toplumu içki hakkında düşünmeye sevk etmişti. Nitekim Hz. Ömer (r.a), Hz. Muaz b. Cebel (r.a) ve bir grup sahâbi (r.a) Peygamberimize (s.a.s.) gelip “Ey Allah’ın Resûlü (s.a.s.) içki hakkında bize bir fetva versen diyerek içkinin İslam’ın temizlediği ruhlarını rahatsız ettiğini dile getirmişlerdi.

Yukarıdaki bilgiler göz önünde bulundurulduğu zaman sahabilerin içki ile ilgili bazı tereddütlere düştüğü görülmektedir. Bu teredütler onlara içkinin hükmü ile ilgili soru sorma ihtiyacı hissetmelerini sağlamıştı. Allah’ın âyette Müslümanların sorularına yine tam olarak cevap vermeyip sadece içkideki fayda ve zararlara dikkat çekmekle yetindiği görülmektedir.

Bu âyette acaba niçin içkinin faydalarından bahsedilmiştir. Allah’ın her yarattığında bir hikmet vardır. İçkinin zararları olduğu gibi birçok faydasının da bulunduğunu belirtmiştir.

(Ve menafiu li’n nasi/insanlar için faydalar) cümlesinde fayda kelimesinin müfret değil de cemi olarak gelmesi dikkate değer bir meseledir. Allah Cennetteki içkiden bahsederken “İçenlere lezzet veren ve dünyadakiler gibi sarhoş etmeyen şarap ırmakları vardır.” “Ondan (o şaraptan) başları ağrımaz ve sarhoş olmazlar.” “İçenlere dokunmaz, ondan sarhoş da olmazlar.” diyerek içkinin kötülüklerinin yok edilerek sunulduğunu anlatmaktadır.

Âyette (İsmun kebirun/büyük bir günahtır) denilerek içkinin zararlarının çok fazla olduğu ve (Ve ismuha ekberu min nef’iha/günahı faydasından daha büyük) denilerek de fayda zarar kıyası yapılıp zararının fazla olduğuna dikkat çekildiği görülebilir. Böylece Müslümanların kendi rızalarıyla içkiden uzaklaşacakları beklenebilir. Nitekim birçok Müslüman bu âyetten sonra içkiyi terk etmiştir. Fakat âyette içkinin yasak olması ile ilgili bir hüküm bulunmadığı için içmeye devam edenler kınanmamıştır

Bu âyet inene kadar insanlar içkinin faydaları ile ilgilenmişlerdi. İlk defa bu âyetle içkinin zararları vurgulanmıştır. Böylece insanlar içkinin haram olmasına alıştırılmaktaydı. Hz. Peygamber (s.a.s.)  “Allah içkinin haram olmasına ‘insanları’ hazırladı.” diyerek bu gerçeği vurgulamıştır. İçki içmeye devam eden Müslümanlar ‘Biz onun faydasından dolayı içiyoruz. Zararından dolayı değil”, diyorlardı.

Allah-u Teâlâ ayette (2/219) içkinin zararının faydasından daha çok olduğunu vurgulayarak, içki içmeye devam edenlere, içkinin ileride haram kılınacağına dair bir işaret veriyordu. İnsanların yeni ortama kendilerini psikolojik olarak hazırlanmalarına zemin hazırlıyordu.

*Bu makale Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Öğr. Gör.  Dr Mehmet Kahraman’ın Harran İlahiyat Dergisi Haziran 2023 de yayımlanan “kur’ân âyetlerinde içki yasağının değişik cümle yapılarıyla anlatılmasının sebepleri” adlı makalesinden alıntılanmıştır.